Deel op:

Sensorische Informatieverwerking bij onbegrepen gedrag

Sensorische Informatieverwerking (SI) kan veel betekenen in de complexere ouderenzorg, zeker in de zorg voor mensen met dementie. Wat SI precies is en op welke manier deze vorm van behandeling bijdraagt aan het welbevinden van onze bewoners? Dat leg ik graag uit.

Wat is Sensorische Informatieverwerking?

Er zijn er de zintuigen die we allemaal kennen: ruiken, proeven, voelen, horen en zien. Maar er zijn ook verborgen zintuigen, zoals het evenwichtsorgaan. Al die zintuigen werken de hele dag samen om ervoor te zorgen dat we goed reageren op onze omgeving. Ze informeren ons in feite over de wereld om ons heen. Ze laten ons weten dat we bij een groen stoplicht door moeten rijden en ze vertellen ons dat we bij een volle blaas naar het toilet moeten. Ze bestaan afzonderlijk van elkaar, maar moeten als een geheel functioneren.

Bij mensen met dementie is er vaak sprake van verstoring van deze zintuigen. We noemen dit ook wel een sensorisch informatieverwerkingsprobleem. Prikkels komen sterker binnen (overprikkeling), of juist minder sterk (onderprikkeling). Iemand met dementie kan dus de informatie uit de omgeving verstoord waarnemen en als gevolg hiervan anders reageren.

Onbegrepen gedrag

Bewoners met sensorische informatieverwerkingsproblemen hebben dus simpel gezegd zintuigen die niet goed samenwerken. Dit kan leiden tot onbegrepen gedrag. Landelijk wordt vaak over “probleemgedrag” gesproken, maar bij Dagelijks Leven noemen we dit liever onbegrepen gedrag: gedrag dat wij als zorgprofessionals niet begrijpen.

Draagt de ABC-methode niet bij aan meer welzijn en is er nog steeds sprake van lijdensdruk? Dan kan SI een van de sleutels zijn tot afname van het onbegrepen gedrag. Bij Dagelijks Leven kiezen we er daarom voor om SI in te zetten in de behandeling van onbegrepen gedrag. Hoe dat er in de praktijk uitziet, laat de volgende casus zien.

Een voorbeeld van SI als behandeling bij onbegrepen gedrag

Een bewoner praat veel en loopt elke dag vele rondjes rondom het huis. Zij loopt niet alleen haar voeten stuk, maar valt ook af. Ondanks medebehandeling van de diëtist blijft de bewoner afvallen en haar familie maakt zich zorgen. De bewoner is wel uit haar loopdrang te halen en kortdurend af te leiden. Maar zodra de aandacht weg is, gaat mevrouw weer lopen.

Als verpleegkundig specialist en behandelaar SI ben ik gevraagd om te kijken of een SI-benadering deze bewoonster en het team zou kunnen helpen. SI blijkt altijd weer een bijzonder effectieve aanpak. Ook dit keer.

Observeren onbegrepen gedrag

Wanneer ik op locatie ben, begin ik met observeren. Ik zie een mevrouw die uit haar loopcirkel te halen is. Er is snel contact met de bewoner te maken. Aanraken ervaart zij als prettig. Ze lacht veel, praat continu en zoekt hierbij contact met je. Mevrouw is niet goed verstaanbaar.

Als ik met de bewoner gaat zitten blijft zij praten. Op dat moment heeft ze geen drang om te lopen. Ze pakt haar stoffen hondje. Vanuit deze hond komt geen actieve prikkel, waardoor de bewoonster de hond weglegt. Ik denk te begrijpen dat het hondje wat eigenwijs is en niet luistert.

Een domotica-puppy in een mandje die ademt, trekt meteen de aandacht. Ze begint het hondje meteen te aaien en te praat ertegen. Dit is echter maar van korte duur. Ook vanuit dit hondje komt geen echte prikkel. De bewoner is snel afgeleid en ziet een folder van de supermarkt op tafel liggen. Ze pakt de folder op, praat erover en lacht hierbij. Maar ook dit kan ik niet verstaan. Het hondje wordt naast haar neergelegd.

Het aanbieden van meer prikkels zorgt voor rust

Ik ben bij deze bewoner SI-materialen gaan inzetten. Vanuit de Sensorische Informatieverwerking kan ik onderzoeken waar bijvoorbeeld de drang om te lopen en het voortdurende praten vandaan komen. In deze casus liep mevrouw voortdurend pratend hele kilometers om haar lichaam te blijven voelen. Om er op een andere manier voor te zorgen dat zij zichzelf kon voelen, heb ik een verzwaard schootkussen ingezet. Dit zou ervoor moeten zorgen dat de drang om te lopen vermindert. Daarnaast bood ik een muziekkussen aan, met muziek op maat, om te kijken wat er zou gebeuren met het continue praten. Door deze twee prikkels ervaart de bewoner meer haar lichaam en neemt de loopdrang en het voortdurend praten af. Het inzetten van deze materialen creëert een extra rustmoment.

Verder wordt de bewoner nu een aantal keer per dag uit haar loopdrang gehaald door iemand van het team. Een medewerker gaat samen met haar zitten en blijft met haar in gesprek , zodat de bewoner niet tegen zichzelf hoeft te blijven praten om zich te horen.

Nu zien we een bewoner die meer rustmomenten op een dag heeft , doordat zij gerichte prikkels krijgt. Dit leidt tot meer welbevinden.

Sensorische Informatieverwerking in de complexe ouderenzorg

Sensorische Informatieverwerking kan veel betekenen in de complexere ouderenzorg, zeker in de zorg voor mensen met dementie. Als zorgmedewerkers inspelen op de prikkelverwerking van bewoners met dementie voelen deze bewoners zich prettiger en veiliger. Op dit moment zie ik nog vaak dat behandelaren en zorgmedewerkers veel op hun eigen interpretatie afgaan en vanuit hun eigen gevoel handelen. Dat deed ik zelf, voor ik met SI in aanraking kwam, ook te veel. SI biedt handvatten om goed te observeren en vervolgens op een onderbouwde manier materiaal in te zetten. Dat verhoogt de kwaliteit van de zorg en daardoor het welbevinden van onze bewoners.

SI bij Dagelijks Leven

SI wordt langzaam uitgerold over heel DL. Wanneer de ABC-methode niet aanslaat bij bewoners met gedrag dat wij niet begrijpen is de SI nu een nieuwe behandeloptie naast Video Interventie Ouderenzorg (VIO) . En er zijn mooie ontwikkelingen in gang gezet. Zo krijgen meer collega’s de kans de SI-opleiding volgen en zijn we aan het onderzoeken hoe we alle medewerkers kunnen scholen in SI, zodat ook zij de prikkelverwerking van de bewoners kennen, herkennen en hier op de juiste manier op in kunnen spelen.  Het  is mooi om te zien dat Dagelijks Leven inzet op alternatieven voor de benadering van onbegrepen gedrag.

Willy Erdhuizen is een van de sprekers op het aankomende jaarcongres van V&VN VS, de beroepsvereniging voor verpleegkundig specialisten. Hij vertelt de aanwezigen op donderdag 6 oktober meer over de toegevoegde waarde van Sensorische Informatieverwerking (SI) in de zorg voor mensen met dementie.

 

 

 

 

Geschreven door:

Willy Erdhuizen

Verpleegkundig specialist AGZ en behandelaar Sensorische Informatieverwerking Meer verhalen van Willy