‘Ik schat dat ze op de foto begin 20 is. Hoe stond ze toen in het leven?’
Lees meer
Het eerste wat een bewoner altijd tegen mij (de ‘Limburgse psycholoog’) zegt als ik contact maak en haar een hand geef is:Meadje, wat höbs doe koaj henj . Als ik hierop reageer met: Kalte Hände, heisse Liebe , is het ijs gebroken en het contact gelegd.
Humor pas ik als psycholoog regelmatig toe in gesprekken. Maar waarom is humor nu zo belangrijk bij dementie? Als je humor toepast in contact, maakt dit een situatie meestal wat minder zwaar. Wat luchtiger. Het is een middel, een benadering. Bijvoorbeeld om moeilijke momenten te doorbreken. Lachen helpt om spanning te doorbreken en een ontspannen sfeer te creëren. Stress en angst, wat we toch wel vaak zien bij mensen met dementie, kan hierdoor verminderen.
Door samen te lachen voel je je verbonden. En een gevoel van verbondenheid is juist bij mensen met dementie zo belangrijk. Verbondenheid zorgt voor veiligheid. En die veiligheid is iets waar een persoon met dementie telkens naar op zoek is, in een wereld waarin veel zaken verwarrend en angstaanjagend zijn. Veiligheid en verbondenheid zorgt ervoor dat je je kunt ontspannen, jezelf durft te zijn en minder angst ervaart.
Je hoeft geen professionele moppentapper te zijn
Als een bewoner met dementie afwerend reageert op zorg is dat vaak lastig om mee om te gaan. Vaak betekent dit dat iemand zich op de een of andere manier niet veilig genoeg voelt. Wanneer die persoon dit niet meer goed kan uiten, zorgt dit voor onbegrepen gedrag. Op dat moment moeten wij, de omgeving, iets veranderen om die veiligheid wél te bieden. Vaak lukt dit, maar soms ook niet. In die gevallen maakt dat het bieden van zorg lastig.
De basis voor veiligheid is contact maken, écht contact maken. Een speelse en humoristische benadering kan ervoor zorgen dat iemand zich meer op zijn gemak voelt en geleidelijk aan meer open staat voor hulp. Je hoeft hier geen professionele moppentapper voor te zijn! Integendeel; soms is het gewoon een warme glimlach, een speelse toon of een grappige situatie die de sfeer lichter maakt. Sluit hierbij aan bij wat de persoon nog begrijpt en prettig vindt.
Een voorbeeld: als een mannelijke bewoner de gulp van zijn broek open heeft staan, hoor je mij wel eens zeggen:”kiek mer oet det ’t veugelke neet wegvluug “. Dit zorgt gegarandeerd voor een lach en een spontaan contactmoment!
Aansluiten bij het “emotionele brein”
Door humor te gebruiken sluiten we aan op het “emotionele brein”. Het “denkende brein” werkt bij mensen met dementie vaak niet meer, of niet meer optimaal. Toch spreken we hen vaak nog aan op dit “denkende brein”. Met alle goede bedoelingen, “slaan” we hierdoor toch regelmatig “de plank mis”. Een bewoner wordt overvraagd en jij voelt je als zorgmedewerker gefrustreerd omdat wat jij zegt niet helpt. Daardoor sta je niet met elkaar in contact en zul je niet de zorg kunnen bieden die je graag wilt.
Aansluiten op het “emotionele brein” werkt vaak wel om in contact te staan met de ander. Dit komt doordat het vermogen om emoties te voelen en op humor te reageren vaak blijft bestaan. Zelfs als iemand de grap niet begrijpt, kan een positieve, speelse sfeer een vrolijke reactie oproepen.
Ook belangrijk: lachen met collega’s
Maar humor is niet alleen belangrijk in het contact met een bewoner. Gebruik juist ook humor in contact met je collega’s, met je zorgteam. Humor maakt het werk lichter, zeker bij lastige casussen waarbij probleemgedrag speelt. Het zorgt dat jullie je verbonden voelen, versterkt het gevoel van teamgeest (“één team, één taak”) en het helpt om met stress om te gaan en meer veerkracht te ervaren. Luchtige opmerkingen of mild sarcasme kun je gebruiken. Maar ook zelfspot, om te laten zien dat je jezelf niet al te serieus neemt, zorgt ervoor dat je goed benaderbaar bent. Zowel voor je collega’s als voor de bewoners.
Nog een paar tips om humor op een gezonde manier in te zetten:
- Voel de sfeer aan: Niet iedereen heeft dezelfde humor. Pas dit aan op de persoon waarmee je in contact staat.
- Check je timing: In verdrietige of crisissituaties is humor soms ongepast. Of juist helpend (stress verlagend) — dat hangt echt van het moment en de mensen af)
- Respectvol blijven: Humor mag nooit ten koste gaan van collega’s of bewoners.
- Wees open: Als iemand zegt dat een grap niet goed viel, luister daar dan naar.